Γενικές παρατηρήσεις για την παραγωγή λόγου

1.   Πριν ξεκινήσεις να γράφεις φτιάξε ένα διάγραμμα των σκέψεών σου. Ξεκαθάρισε ποιο θα είναι το θέμα της κάθε ενότητας, ποια βασική ιδέα θέλεις να αναπτύξεις σε κάθε παράγραφό σου και με ποιες επιμέρους ιδέες θα την υποστηρίξεις. 

2.  Κάθε κείμενο όπως και κάθε παράγραφος χωριστά πρέπει να έχει σαφή σκοπό. Στον πρόλογο του κειμένου και στη θεματική περίοδο της παραγράφου πρέπει να εκφράζεται με σαφήνεια, ακρίβεια και συντομία το θέμα και η θέση σου πάνω σ’ αυτό. 

3.   Η θεματική περίοδος από μόνη της δεν αποτελεί επιχείρημα και δεν αρκεί για να μας πείσει, όσο σωστή κι αν είναι η θέση που εκφράζει. Το να επαναλάβεις το νόημα της θεματικής περιόδου με άλλα λόγια, επίσης δεν αρκεί για να μας πείσει. Πρέπει να την τεκμηριώσεις με τις κατάλληλες ιδέες τις οποίες θα αναπτύσσεις επαρκώς στις λεπτομέρειες της παραγράφου εξηγώντας πώς συνδέονται, πώς υποστηρίζουν τη θεματική περίοδο.

4.   Ολόκληρο το κείμενό σου αλλά και κάθε παράγραφος χωριστά πρέπει να χαρακτηρίζεται από ενότητα, δηλαδή να περιλαμβάνει μόνο τις λεπτομέρειες που είναι ουσιαστικές για την υποστήριξη της θεματικής περιόδου. Οποιαδήποτε άσχετη ή περιττή ιδέα, όσο ενδιαφέρουσα και σωστή κι αν είναι σε βγάζει εκτός θέματος. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσεις πριν ξεκινήσεις το γράψιμο ποιες λεπτομέρειες θα αναπτύξεις για να μην παρασυρθείς καθώς γράφεις.

5.   Ολόκληρο το κείμενό σου αλλά και κάθε παράγραφος χωριστά πρέπει να χαρακτηρίζεται από λογική αλληλουχία νοημάτων, δηλαδή οι επιμέρους ιδέες πρέπει να κατατάσσονται με λογική σειρά. Αν πρόκειται π.χ. για μια παράγραφο / ενότητα αφηγηματική οι επιμέρους ιδέες της καλό είναι να μπουν σε χρονολογική σειρά, ενώ αν αναπτύσσεις λογικά επιχειρήματα μπορείς να παρουσιάζεις τις σημαντικότερες ιδέες προς το τέλος της παραγράφου / ενότητας (εννοείται όχι στην κατακλείδα ή τον επίλογο του κειμένου!) για να τους δώσεις μεγαλύτερη έμφαση.

6.   Οι ενότητες και οι παράγραφοι κάθε κειμένου αλλά και η επιμέρους ιδέες κάθε παραγράφου πρέπει να συνδέονται αρμονικά μεταξύ τους ώστε το κείμενό μας να έχει συνοχή και ο λόγος να ρέει ομαλά. Αυτήν τη μορφική / λεκτική σύνδεση των ιδεών μας μπορούμε να την πετύχουμε με:

α)  Αντωνυμίες που αναφέρονται σε μια έννοια της προηγούμενης παραγράφου / περιόδου

β)  Επανάληψη λέξης / έννοιας της προηγούμενης περιόδου / παραγράφου / ενότητας

γ)  Νοηματική συγγένεια

δ) Διαρθρωτικές / συνδετικές / μεταβατικές λέξεις / φράσεις που μπορεί να δηλώνουν:

• αιτιολόγηση: επειδή, γιατί, διότι, εξαιτίας / ως αίτιο προβάλλεται, τα αίτια              εντοπίζονται...
• αποτέλεσμα: έτσι, γι’ αυτό το λόγο, ως επακόλουθο, κατά συνέπεια, απόρροια / αποτέλεσμα αυτών είναι, συνακόλουθα...
• αντίθεση - εναντίωση: αλλά, όμως, ωστόσο, απ’ την άλλη πλευρά, αντίθετα, στον αντίποδα αυτής της άποψης, μολονότι, από την άλλη πλευρά, εντούτοις, ενώ, παρ’ όλ’ αυτά, δε συμβαίνει όμως το ίδιο, στο άλλο άκρο ακριβώς...
• προσθήκη: ακόμη, επίσης, εξάλλου, επιπλέον, εκτός από αυτό, επιπρόσθετα, παράλληλα, πρώτο...δεύτερο, αφ’ ενός...αφ’ετέρου, από την μια...από την άλλη, έπειτα...
•  χρονική σχέση: ύστερα, προηγούμενα, ταυτόχρονα, συγχρόνως, κατά τη διάρκεια, αφού, έπειτα, ήδη, αργότερα, εκ των υστέρων, παράλληλα, όταν ...
• επεξήγηση: μ’ άλλα λόγια, δηλαδή, συγκεκριμένα, ειδικότερα, αυτό σημαίνει...
• όρο - προϋπόθεση: αν, εκτός αν, με την προϋπόθεση ότι, σε περίπτωση που,   προϋπόθεση όμως είναι, προϋποτίθεται ότι, εφόσον, με τον όρο ...
• επιβεβαίωση: βέβαια, αναμφίβολα, φυσικά, ασφαλώς, οπωσδήποτε, πράγματι, όντως...
• έμφαση: είναι αξιοσημείωτο ότι, θα έπρεπε να τονιστεί / σημειωθεί ότι, αξιοπρόσεχτο είναι, ιδιαίτερα σημαντικό είναι, ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στο ...
• συμπέρασμα - κατάληξη συλλογισμού: συγκεφαλαιώνοντας, συμπερασματικά, λοιπόν, τελικά, άρα, συνεπώς, επομένως, έτσι, συνοψίζοντας...